Een kort lontje op vakantie?
Een kort lontje op vakantie
is niet logisch zou je zeggen,
of misschien toch wel?
Heb je eindelijk je welverdiende vakantie, dan blijk je helemaal niet zo ontspannen te zijn als je had gedacht. Dan blijk je opeens zomaar te kunnen ontploffen bij gebeurtenissen die je normaal gesproken goed kunt relativeren. Of je raakt gefrustreerd over kleine dingen die eigenlijk niet te moeite waard zijn om je druk over te maken.
Herken je dit?
- Je bent prikkelbaar en kunt eigenlijk weinig hebben.
- Je ergert je aan je partner.
- Je kinderen halen meer dan ooit het bloed onder je nagels uit.
- Je schiet uit je slof omdat de airco van je hotel het niet doet.
- Je baalt verschrikkelijk, want je had mooi weer verwacht en het regent.
Nou, ik herken dit wel!!
In mijn hoofd heb ik al een mooie voorstelling gemaakt, zoals ik zou willen dat mijn vakantie eruit zou zien. Voorpret of “droogzwemmen” zal ik maar zeggen, zonder rekening te houden met de werkelijkheid van alledag (die er overigens op vakantie heel anders uit kan zien dan je kunt bedenken). En dan nog het hoge verwachtingspatroon: “Het is vakantie, dus het moet wel leuk zijn.”
Maar hoe zit dat eigenlijk met ons verlangen naar vakantie?
Vakantie wordt vaak als beloning gezien na een periode hard werken, studeren, zorgen, routines van alledag.
Ondanks ons drukke leven zijn we natuurlijk slim genoeg om onze dagelijkse routine goed te organiseren en stress te vermijden. Hoe dan ook, we denken er niet meer over na, we hebben ons ritme gevonden in het harde werken, studeren, zorgen, enz.
En dan is er die welverdiende vakantie….
We maken een planning, ronden ons werk af, maken ons huis schoon, verzorgen de planten en pakken het koffer in op weg naar die periode van ontspanning en plezier. Ja, we hebben er naar uitgekeken en ons een voorstelling gemaakt van hoe we het beste aan onze trekken komen. Bewuste en onbewuste verwachtingen.
Maar: Is dit voor ons brein wel zo’n ontspannende ervaring?
Voor ons brein kan dit een sprong in het diepe betekenen en vaak toch een periode van hard werken. De meeste mensen zijn niet fit als ze op vakantie gaan en de veerkracht is daarom wat minder en opeens worden we in een wereld van onzekerheid gestort.
Kijk, hier wordt het interessant:
Onze hersenen zijn in drie fasen ontstaan en zo ook opgebouwd.
In de basis zit het reptielenbrein (hypothalamus en hersenstam). Dit deel van ons brein helpt ons om te overleven met instinctief handelen en snelle reflexen. Geen tijd om te denken, maar onmiddellijk reageren!
De laag hier omheen is het zoogdierenbrein (limbisch brein), waarin zaken worden geregeld zoals emoties, sociaal gedrag en motivatie. Ook in dit deel van het brein wordt niet rustig nagedacht, maar onmiddellijk gereageerd.
Echt nadenken doen we met ons mensenbrein (de neocortex), de buitenste laag van ons brein. Hier zit ons intellect, de taalfunctie en ons redelijk denken. Dit brein heeft rustig de tijd nodig om alles af te wegen en op een rijtje te zetten.
Nu menen wij misschien dat we redelijk denkende wezens zijn, maar uit vele onderzoeken blijkt, dat 95 % van ons gedrag bepaald wordt door de hagedis en het zoogdier in ons hoofd. In een volgend artikel kunnen we nog wel eens bekijken wat dat voor gevolgen heeft voor onze beslissingen en relaties. Nu gaan we zien wat dit betekent voor onze “fijne en ontspannen vakantie”.
Window of Tolerance
Hoogleraar psychiatrie Dan Siegel heeft dit model bedacht en geeft een mooi inzicht in wat er gebeurt in de hersenen bij vakantie stress.
De prettige zone "Window of Tolerance" komt dan onder druk te staan.
Als we ontspannen zijn en goed in contact zijn met onze omgeving kun je stellen dat ons mensenbrein, het deel van onze hersenen waarmee we kunnen denken, analyseren, relativeren en structureren, op “aan” staat. We kunnen dan alles op een relaxte wijze aan en genieten van de vakantie. Je zit heerlijk binnen de Window of Tolerance, je zou kunnen zeggen: Je comfortzone.
Echter bij stress, onverwachte en onbekende situaties, dan schiet ons overlevingsinstinct van de reptielen in (ondoordachte) acties. Of het zoogdierenbrein brengt (ongecontroleerde) emoties naar boven.
Dan zitten we met ons “korte lontje”.
We kunnen dan uit de Window of Tolerance doorschieten (naar boven) in overprikkeling. We reageren boos, agressief of in paniek.
Het kan ook gebeuren dat je als reactie onderprikkeling ervaart, verdoofd, lusteloos, onverschillig of gevoelloos. Je gaat uit contact, je bent er gewoon niet meer bij.
Het effect is in de meeste gevallen een ongewenste reactie. Een reactie die je bij het volle verstand toch echt niet zou laten zien.
Een nieuw evenwicht.
Vakantie vraagt om nieuw evenwicht.
Vaak is het realiseren van deze breinwerking al voldoende om jezelf weer even tot de orde te roepen. Humor kan hier enorm bij helpen.
Iedere verandering is voor je brein echt schakelen om tot een nieuwe evenwicht te komen. Help jezelf een beetje en wees lief voor je brein. Deel deze informatie ook met de mensen waarmee je onderweg bent. Het scheelt enorm als je kunt lachen om je reptielenbrein in actie.
Neem de tijd en relax
10 tips om te genieten van je vakantie
- Bereid je voor voordat je gaat.
Met een goede voorbereiding help je jezelf om tegenvallers op te kunnen vangen. Oriënteer je vast op je reis en je vakantiebestemming en probeer in te schatten wat je kunt verwachten. Je kunt beter anticiperen en daarmee sneller handelen en rustig blijven. Deel je ervaringen en luister naar wat anderen al aan ervaringen hebben opgedaan.
- Schakel af voordat je vertrekt.
Geef jezelf ook de kans om ook even tot rust te komen voordat je vertrekt. Te snel van het een naar het andere schakelen kost veel energie en dit zet je Window of Tolerance onder druk.
De vakantie begint op het moment dat je vertrekt, geniet er ook van.
- Deel je verwachtingen
Waar heb jij nu behoefte aan? Waar wil jij van genieten? Wat zijn jouw verwachtingen? Het helpt heel erg wanneer anderen van jou weten hoe het met je is en wat je verwacht van de komende tijd. Een beetje rekening houden met elkaar geeft ruimte.
- Neem de tijd
Er is een tijd van komen en een tijd van gaan. Spreek dit met elkaar af en kijk wat er nodig is om daar rustig naartoe te leven.
- Herken je overtuigingen
“Jij bent altijd te laat, we zullen wel weer……”
“Vorige keer is het ook mis gegaan”
“Dat heb ik weer”
Herken je negatieve overtuigingen en probeer die om te zetten.
Ons brein heeft de neiging om te herhalen wat vertrouwd is, zeker patronen die je leven lang al herhaald zijn. Kloppen die oude overtuigingen echter nog wel? Zet je overtuigingen om in iets positiefs en geef het een nieuwe kans.
- Adem in - adem uit.
Focus een paar ademhalingen op je uitademing. We weten dat een langere uitademing je hartslag vertraagt/kalmeert en daarmee spanning vermindert. Stress zorgt voor een oppervlakkige ademhaling en een hogere hartslag. Normaal gesproken wordt je ademhaling geregeld door je reptielenbrein. Het bijzondere is dat je deze automatische lichaamsfunctie ook zelf kunt regelen. Jij kunt beslissen om heel rustig in te ademen en uit te ademen (en dat is een neocortex functie). Daarmee reguleer je je hele systeem.
- Maak contact met je lijf
Maak contact met je lijf. Voel je voeten op de grond, je zitvlak op de stoel, let eens een paar ademhalingen op hoe je longen vullen en weer leeg worden. Contact met je lijf brengt je tot rust. Je bent niet meer in de stressgevoelens die door je reptielen- of zoogdierenbrein waren opgeroepen.
- Verlaag je tempo en ga naar de stilte
Gewoon iets langzamer lopen kan al helpen om tot rust te komen en de situatie beter te overzien.
Kies even voor de leegte door niets te doen. Neem even afstand en geef je partner ook deze rust als het nodig is.
- Stel je verwachtingen bij
Misschien moet je je gewenste situatie wel even bijstellen als de situatie hierom vraagt.
Regent het de hele dag en kan je niet zonnen op het strand, geniet dan van de geur van het natte gras en het nieuwe leven in de natuur, geniet van een dagje lezen of spelletjes met de familie.
Heb je vertraging op het vliegveld en gaan er uren vakantievreugde verloren, ga dan rustig zitten en vermaak je (samen) over het "mierennest" dat luchthaven heet.
- Geniet van je vakantie
Er is iedere dag iets te vieren. Soms iets groots en soms iets kleins. Maak er iets van en geniet van wat er is in het hier en nu.
Ik wens je een hele fijne vakantie tijd. 😊
